وقتی زمین پایتخت زیر بتن نفس کم آورده است/ گسترش افقی شهر باید فیصله یابد
در پایتخت به جای آنکه شهر بزرگتر شود و طبیعت اطراف خود را ببلعد، طبیعت اطراف شهر باید زمینهای شهری را بخورد و هرروز بیش از روز قبل به سمت مرکز شهر نفوذ کند. برای این هدف چارهای نداریم جز اینکه به ارتفاع برویم.
بهروز مرباغی در اعتماد نوشت: اگر درست باشد، جمعیت تهران در عصر ناصری، حدود ۸۵۰ هزار نفر بود. امروز بیش از ده برابر آن زمان؛ حدود نه میلیون نفر. برای این افزایش جمعیت چه باید کرد؟ طبعا افزایش سطح محدوده قانونی شهر یکی از راهها است. ظاهرا سادهترین راه هم همان است.
امروز مساحت تهران حدود ۷۳۰ کیلومتر مربع یا ۷۳ هزار هکتار است. پس تراکم جمعیت تهران حدود ۱۲۴ نفر در هکتار است. ببینیم در چند پایتخت آسیا وضع چگونه است. جاکارتا بیش از ۲۸ میلیون جمعیت دارد با مساحت حدود ۶۶۱ کیلومترمربع. یعنی حدود ۴۳۰ نفر در هکتار. در دهلی حدود ۱۹۳ نفر در هکتار. در کشورهای مختلف و در کلانشهرها عموما تراکم جمعیت بالاتر از تهران است.
اگر تهران و جاکارتا را باهم مقایسه کنیم، در تهران شهرداری به ازای هر یک نفر ۸۱ مترمربع از شهر را باید نگهداری کند، در جاکارتا به ازای هر یک نفر ۲۳ مترمربع. یعنی نگهداری شهر تهران چندبرابر جاکارتا هزینه دارد.
اگر بخواهیم موضوع را جمع کنیم، باید به این گزاره برسیم که گسترش افقی شهر به نفع هیچکس نیست. علاوه بر هزینههای نگهداری و خدمات شهر، افزایش سطح شهر یعنی زیر بار بتن و آسفالت رفتن هرچه بیشتر زمین خدا. یعنی کمترشدن نفس زمین. یعنی تخریب طبیعت به نفع ظاهری اسکان مردم. پس باید به ارتفاع برویم.
علاوه بر آن باید زمینهای بلااستفاده داخل شهر را استحصال کنیم. در دل تهران پهنههای بسیار بزرگی هست که بلااستفاده رها شدهاند. مثلا وقتی انحصار دخانیات برداشته میشود زمینهای بسیاری که انبارها و تاسیسات صنعتی این تولید در تهران بود خالی میافتد. همینطور خارجشدن کارخانجات از شهر، مثل چیتسازی و روغننباتی و دهها کارخانه دیگر. همه این زمینها و پهنهها باید احیا شوند و به پهنههای فعال شهر اضافه شوند. با هر ترفند و شگردی باید از گسترش افقی شهر اجتناب کرد.
طبیعت اطراف شهر را نباید به زیر بتن و آسفالت برد. نفسگاههای شهر را نباید خفه کرد. باید برعکس عمل کرد. هرچقدر امکانش باشد باید کمربندهای پهن سبز بر دور شهر کشید. سیاست عمومی این باید باشد که پهنای این کمربند هرسال پهنتر شود و زمین شهری را بخورد. باید هدف نهایی عکس روال و روش رایج قبلی باشد.
به جای آنکه شهر بزرگتر شود و طبیعت اطراف خود را ببلعد، طبیعت اطراف شهر باید زمینهای شهری را بخورد و هرروز بیش از روز قبل به سمت مرکز شهر نفوذ کند. برای این هدف چارهای نداریم جز اینکه به ارتفاع برویم. شهر هرروز بیش از روز قبل بلندتر شود و کمربند سبز آن پهنتر.
این چشمانداز در برخی کشورهای جهان در حال تحقق است که سنگاپور پیشتاز است. شهرهای جدید چین هم با چنین چشماندازی توسعه پیدا میکنند. در منطقه خاورمیانه هم این سیاست پیگیری میشود. چارهای به جز این نیست.
