دانشگاه پیام نور ستون پنهان عدالت آموزشی کشور

در طول روزها و هفته ‌های گذشته دانشگاه پیام نور در معرض نقدهای تند، یک سویه و بعضا غیرمنصفانه از سوی برخی شخصیت‌ها و صاحب نظران قرار گرفته است.

 اوج این انتقادات از طرف ریاست محترم جمهور کشورمان؛ جناب آقای دکتر پزشکیان صورت گرفت و با «دانشکده» و «کارخانه مدرک سازی» خطاب کردن آن باعث رنجش خانواده بزرگ دانشگاه پیام‌نور اعم از اساتید، کارکنان، دانشجویان و خانواده‌های آنان گردید.

با توجه به اهمیت جایگاه دانشگاه پیام‌نور در ساختار آموزش عالی کشور، گستره فعالیت آن در مناطق محروم و نقش بی‌بدیلش در تحقق عدالت آموزشی، بی‌تردید چنین سخنانی نیازمند واکنشی دقیق، مستند و کارشناسی است تا افکار عمومی و تصمیم‌گیران با تصویر صحیح‌تری مواجه شوند.

یادداشت زیر، حاصل دیدگاه‌ها و دغدغه‌های جمعی از اعضای هیأت علمی و کارکنان دانشگاه پیام نور است که با هدف روشنگری، تنویر افکار عمومی و پاسخ علمی و مستدل به این هجمه‌ها تنظیم شده است.

۱. اظهارات اخیر جناب آقای دکتر پزشکیان؛ رئیس‌جمهور محترم، درباره «کارخانه مدرک‌سازی» دانشگاه پیام نور و تشبیه آن به «دانشکده»‌ای که باید تعطیل شود، موجی از رنجش و نگرانی در میان هزاران عضو هیأت علمی، کارمند و صدها هزار دانشجو و خانوده‌های آنان ایجاد کرده است. این سخنان، نه تنها با واقعیت‌های موجود دانشگاه پیام نور فاصله دارد، بلکه با وعده‌های دولت مبنی بر کار «کارشناسی» نیز ناسازگار است. ای کاش پیش از بیان چنین سخنی، مشورتی حداقلی با بدنه کارشناسی یا حتی دستیار محترم رئیس‌جمهور، که خود سال‌ها عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور بوده‌اند، انجام می‌شد تا شأن بزرگ‌ترین دانشگاه دولتی کشور، چنین بی‌محابا زیر سؤال نرود.

۲. دانشگاه پیام نور با حدود ۴۰۰ هزار دانشجوی فعال که 90 هزار نفرشان ورودی ترم جاری هستند، بیش از 3 هزار عضو هیأت علمی، حدود 10 هزار کارمند، صدها مرکز فعال در سراسر کشور و نظام آموزشی منبع‌محور معتبر، نه تنها دانشگاه است، بلکه یکی از عظیم‌ترین ساختارهای آموزش عالی کشور است. کوچک‌نمایی چنین سازمانی به «دانشکده» فقط خطای کارشناسی نیست؛ بلکه بی‌انصافی آشکار است.

۳. آنچه پیام نور را از بسیاری دانشگاه‌های دیگر متمایز می‌کند: امتحانات نهایی سراسری، استاندارد و سخت‌گیرانه در تمام کشور، منبع‌محور بودن آموزش که تقلید از جزوه و روابط در آن تقریباً بی‌معناست و امکان ارزیابی واحدی، دقیق و عادلانه بین دانشجویان مناطق مختلف کشور است. این مدل آموزشی، برخلاف تصور برخی، اتفاقاً از مدرن‌ترین الگوهای آموزش باز در جهان است. در بحران کرونا، تنها دانشگاهی که بدون حتی یک روز اختلال، آموزش مجازی را آغاز کرد، دانشگاه پیام نور بود. در همان روزهایی که بسیاری از دانشگاه‌های تراز اول کشور سردرگم، تعطیل یا با مشکلات فنی جدی درگیر بودند، دانشگاه پیام نور با سامانه‌های آماده، کلاس‌ها را با کیفیت و نظم برگزار کرد.

۴. گستردگی جغرافیایی مراکز و واحدهای پیام نور، از شهرهای بزرگ تا نقاط محروم، نشانه‌ای از عدالت آموزشی ساختاریافته است. این همان سیاستی است که تمام دولت‌ها شعار می‌دهند، اما پیام نور سال‌هاست بدون هیاهو اجرا کرده است. لذا قیاس پیام نور با دانشگاه‌هایی که فقط جزوه امتحان می‌دهند، قیاس مع‌الفارق است. نمی‌توان دانشگاهی را که منبع رسمی دانشگاهی تدریس می‌کند، آزمون‌های سراسری دارد و مدرکش در تمام آزمون‌های استخدامی، وکالت و… معتبر است، با مراکزی مقایسه کرد که برخی فقط جزوه ۲۰ صفحه‌ای می‌دهند و از همان امتحان می‌گیرند. این مقایسه، نقض آشکار عدالت علمی است.

۵. همچنین سالانه هزاران کارمند، فرهنگی، روستایی، کارگر، زن خانه‌دار و جوانی که امکان تحصیل در دانشگاه‌های حضوری را ندارند، تنها از طریق پیام‌نور به آموزش عالی دسترسی پیدا می‌کنند. این نقش کم‌نظیر اجتماعی، تنها یک «کارکرد آموزشی» نیست؛ یک «سرمایه اجتماعی» عظیم است که باید آن را پاس داشت، تقویت کرد و از آن برای توسعه انسانی و اجتماعی، توانمندسازی نسل جوان و ارتقای کیفیت زندگی در سراسر کشور بهره برد.

۶. جناب دکتر پزشکیان نیک می دانید که در فضای آموزش عالی کشور، ده‌ها مؤسسه آزاد و غیرانتفاعی کم‌کیفیت، غیراستاندارد و فاقد هیأت علمی ثابت، سال‌هاست نقش اصلی را در «مدرک‌سازی» ایفا می‌کنند، اما عجیب است که تیغ نقد تند شما ناگهان به سمت دانشگاهی نشانه می رود که اتفاقاً یکی از منظم‌ترین و قابل‌کنترل‌ترین ساختارهای آموزشی کشور را دارد. اگرهدف واقعا اصلاح آموزش عالی کشور است، ابتدا باید سراغ مراکز و موسساتی بروید که خروجی قابل اتکایی ندارند و عملاً نقش «فروش خدمات آموزشی» را ایفا می‌کنند. اینکه چرا ناگهان سهم اصلی نقدها به سوی دانشگاهی روانه می شود که هنوز کتاب، منبع رسمی، امتحان سراسری و آموزش منظم را جدی می‌گیرد، خود جای تامل دارد!

۷. آقای دکتر پزشکیان شما بارها گفته‌اید دولت‌تان «کارشناسی» است، اما این گفته اخیر، نه کارشناسی، نه دقیق و نه منصفانه بود. بله، دانشگاه پیام نور کاستی‌هایی دارد؛ مثل دیگر دانشگاه‌ها، اما این دانشگاه، کارخانه مدرک‌سازی نیست؛ کارخانه خوداتکایی علمی و فرصت‌سازی برای فرزندان طبقات متوسط و محروم جامعه است.

۸. انتظار جامعه دانشگاه پیام نور از رئیس‌جمهور محترم، نه تعریف و تمجید، بلکه بیان منصفانه و مبتنی بر اطلاعات دقیق است. دانشگاهی با این وسعت سرزمینی، حجم بالای سرمایه انسانی و اجتماعی، این سهم عظیم در تحقق عدالت آموزشی و ساختار منسجم ارزیابی، سزاوار شنیدن سخنان استوار و مستند است، نه برچسب‌های شتاب‌زده و دلهره آور.

آری پیام نور دانشگاه است، نه «دانشکده». ستون عدالت آموزشی است، نه «کارخانه مدرک‌سازی».