چگونه مونه، باغ خود را مشهورترین منظره تاریخ هنر کرد؟
کلود مونه با صرف سالها تلاش، هزینه و مطالعه، باغ و برکه نیلوفرهای ژیورنی را به مهمترین اثر هنری زندگیاش بدل کرد؛ فضایی که الهامبخش مشهورترین نقاشیهای او شد.
فرارو- داستان شکلگیری برکه اسطورهای مونه، تنها روایت یک باغ زیبا نیست، بلکه شرح پروژهای عظیم و پرزحمت است که این نقاش امپرسیونیست با پشتکار، خلاقیت و عشق به طبیعت آن را ساخت و به نماد هنر مدرن بدل کرد.
به گزارش فرارو به نقل از آرت نت، نقاشیهای کلود مونه از باغش در ژیورنی، بهویژه تابلوهای مربوط به برکه نیلوفرهای آبی، امروز در شمار آرامبخشترین و چشمنوازترین آثار هنری جهان قرار میگیرند. نسخههای بازتولیدشده این آثار همهجا دیده میشوند؛ از دیوار اتاقهای انتظار پزشکان گرفته تا کوسنهای فروشگاههای سوغاتی یا بهعنوان پسزمینه ویدئوهای یوتیوبی که موسیقیهای آرامشبخش پخش میکنند.
این استاد امپرسیونیسم نزدیک به ۲۵۰ نقاشی از برکه ژیورنی خلق کرد؛ برکهای محصور در میان بیدهای مجنون پرابهت و کرانهای سرسبز، جایی که باریکه آبی از رودخانه، نور شفاف و شناور منطقه را بازتاب میداد. در بیست سال پایانی عمرش، باغ او تنها سوژه نقاشیاش شد؛ جهانی که بهظاهر خیالانگیز بود، اما خلق آن نیازمند پشتکار، مطالعه، هزینههای گزاف و حتی مذاکره با کشاورزان خشمگین بود.
علاقهای که از دل قرن نوزدهم و از دوران کودکی مونه شکل گرفت
باغبانی بهعنوان یک سرگرمی تازه در قرن نوزدهم میان طبقه متوسط اروپا رشد کرده بود. در میانه عصر صنعتیشدن، بسیاری از مردم میخواستند فضای سبز کوچکِ خود را بسازند؛ پناهگاهی دور از دود کارخانهها و صدای ماشینآلات. پیشرفت علم گیاهشناسی نیز باعث شده بود باغداران مشتاق بتوانند گونههای هیبریدی و گیاهان عجیبوغریب وارداتی از آمریکای جنوبی و آسیا را در حیاط خانهشان بکارند.
مونه نیز یکی از همین شیفتگان بود. او از کودکی و طی سفرهایی که به خانه عمهاش در سواحل نرماندی داشت، با باغبانی آشنا شد؛ تجربهای که بعدها در نقاشی سال ۱۸۶۷ خود با عنوان «بانویی در باغ» بازتاب یافت. چند سال بعد، در ۱۸۷۳، آگوست رنوار تابلوی معروف «کلود مونه در حال نقاشی در باغش در آرژانتوی» را کشید؛ جایی که مونه میان سالهای ۱۸۷۱ تا ۱۸۷۸ زندگی میکرد.
رسیدن به ژیورنی؛ خانهای که به رؤیای زندگی تبدیل شد
مونه در دوران جوانی بارها نقلمکان کرده بود و همیشه آرزوی سکونت در مکانی آرام را داشت. او سرانجام در ۴۳ سالگی به ژیورنی، روستایی در نرماندی در فاصله ۸۰ کیلومتری پاریس، رسید و دیگر آنجا را ترک نکرد. از سال ۱۸۸۳ تا پایان عمرش، نیمی از زندگی خود را در مزرعه بزرگ گِلسرخرنگی با نام «لو پرسوار» سپری کرد. او به همراه همسر دومش، آلیس هوشدِه و هشت فرزندی که هر دو از ازدواجهای پیشین داشتند، به این خانه نقل مکان کرد. خیلی زود تصمیم گرفت ملک زیبا را کاملاً خریداری کند. اما آنچه او را مفتون کرد، خانه نبود؛ باغ بود.
پروژهای که ۱۵ سال زندگی مونه را بلع شید
در پانزده سال نخست اقامتش، مونه تقریباً همه انرژیاش را صرف توسعه باغ کرد؛ حتی نقاشی گاه در مرتبه دوم قرار میگرفت. درآمد قابلتوجهی که او بهعنوان «پدر امپرسیونیسم» به دست آورده بود، تقریباً همگی خرج این پروژه عظیم شد: از خرید کتابهای تخصصی گرفته تا اشتراک در مجلات گیاهشناسی، و استخدام همزمانِ حداکثر هشت باغبان. باغ به دو بخش اصلی تقسیم شده بود:
۱. باغ فرانسوی-انگلیسی «کلو نورمان»
این بخش که در نزدیکی خانه قرار داشت، از باغهای طبیعیگرای انگلیسی الهام میگرفت؛ جریانی تازه که بر ترکیب آزادانه گیاهان و رنگها تأکید داشت. مونه با علاقه فراوان باغ میوه و قطعات سبزیجات را حذف کرد و بهجایش ردیفهای پرگل ساخت؛ درست مانند خلق یک نقاشی. او با دقت وسواسگونهای گلها را بر اساس تغییر رنگشان در فصلهای مختلف انتخاب میکرد تا باغ در هر زمان جلوهای تازه داشته باشد.
۲. باغ ژاپنی و برکه نیلوفرها
در آن سوی مسیر خاکی کوچک، بخش دوم قرار داشت: باغی کاملاً الهامگرفته از باغهای سنتی ژاپنی یا «نیوا» که برای مراقبه و آرامش طراحی میشدند. در آن دوران، شیفتگی به فرهنگ ژاپنی ـیا «ژاپنیسم» در مد، هنر و طراحی فرانسه موج میزد. مونه نیز بخش بزرگی از باغ را با زنبقهای ژاپنی، گل صدتومانی و داوودی پر کرد و پلی چوبی با پوشش پیچویستریا ساخت؛ پلی که یادآور مناظر حکاکیهای هیروشیگه بود. او ۴۸ چاپ از آثار این هنرمند ژاپنی در مجموعه خود داشت.
ساخت برکه؛ پروژهای بحثبرانگیز
در سال ۱۸۹۳، مونه برای هدایت آب رودخانه کوچک «رو» به داخل زمین و ایجاد برکه، درخواست مجوز کرد. این درخواست با وجود اعتراض کشاورزان محلی پذیرفته شد. آنان نگران بودند که گیاهان وارداتی و عجیب مونه آب را آلوده کند و دامهایشان بیمار شوند. مونه پس از دریافت مجوز، برکه را با نیلوفرهای هیبریدی تازهای پر کرد که با رنگهای صورتی و قرمز تند خود شهرت داشتند؛ گونههایی که گیاهشناس برجسته، ژوزف بوری لاتور-مارلیا، با پیوند نیلوفرهای سفید نیمکره شمالی با گونههای گرمسیری خلیج مکزیک پرورش داده بود.
مونه چنان شیفته این گیاهان شد که سیستم گرمایشی پیشرفتهای برای نگهداشتن آنها نصب کرد. وقتی متوجه شد گردوغبار مسیر خاکی کنار باغ روی نیلوفرها مینشیند و کیفیتشان را کاهش میدهد، هزینه کرد تا کل جاده آسفالت شود.
او در سال ۱۹۰۱ دوباره برکه را گسترش داد و گونههای گرمسیری بیشتری را وارد باغ کرد؛ هرچند نیلوفرهای مصریای که سفارش داده بود، جان سالم به در نبردند. روشن است که خلق چنین باغ بهشتی ارزانی تمام نمیشد: او سالانه بیش از ۴۰ هزار فرانک هزینه میکرد.
نمایش آثار؛ زمانی که برکه به جهان معرفی شد
مونه نخستین مجموعه «مناظر آبی» خود را در سال ۱۹۰۹ در گالری دوران-روئل در پاریس به نمایش گذاشت؛ گالریای که مالک آن، پل دوران-روئل، دوست و حامی قدیمی مونه بود و در سال ۱۸۹۰ نیز به او کمک کرد خانه «لو پرسوار» را خریداری کند.
مشهورترین تابلوهای او از برکه نیلوفرها، مجموعه عظیم «دکوراسیونهای بزرگ» است که امروزه در سالن ویژه موزه لورانژری نگهداری میشود. مونه ۱۲ سال پایانی عمرش را صرف کار روی این چهار پرده بزرگ کرد؛ کار بزرگی که تا اندکی پیش از مرگش در سال ۱۹۲۶، در سن ۸۶ سالگی، ادامه داشت.
برای مونه، خلق باغ و نقاشی آن دو فعالیت جدا نبودند؛ باغ بخشی از فرآیند هنری او و شاید حتی مهمتر از خود نقاشی بود. او در جملهای مشهور گفته بود:«باغ من، زیباترین اثر هنری من است.»
