آخرین وضعیت طرح بنزین ۳ نرخی؛ سهمیه بنزین کدام خودروها قطع شد؟

فرارو- طرح بنزین 3 نرخی از بامداد شنبه 22 آذر 1404، به شکل رسمی در سراسر کشور اجرا شد.

به گزارش فرارو؛ دولت با تغییراتی ناچیز در میزان سهمیه‌بندی خودروها به استقبال بنزین 5000 تومانی رفته و آنطور که گزارش‌های رسمی نشان می‌دهند جز چند دقیقه در همان ساعات اولیه بامداد، فعلا زیرساخت‌ها بدون مشکل کار می‌کنند. با این حال سوالات متعددی ذهن مردم را درگیر کرده و بعضی‌ها درباره اینکه سهمیه کدام خودروها قطع می‌شود یا راجع‌به مواردی مثل میزان ذخیره سهمیه در کارت سوخت ابهاماتی دارند. در این نوشته تلاش می‌کنیم به تمامی سوالات پیرامون اجرای طرح بنزین 3 نرخی، تغییرات نرخ‌ و وضعیت سهمیه خودروهای نوشماره، لوکس و دوگانه‌سوز به زبانی ساده پاسخ دهیم.

بنزین 3 نرخی رسماً اجرایی شد؛ جزئیات کامل سهمیه و قیمت جدید سوخت

پس از مدتی بحث و گمانه‌زنی، سرانجام طرح بنزین 3 نرخی از روز شنبه 22 آذر 1404 به مرحله اجرا درآمد. هدف اصلی دولت از این طرح جلوگیری از قاچاق و هدفمندسازی یارانه‌ها عنوان شده است. با این حال، مهم‌ترین پرسش مردم عادی این است که این تغییرات چه تأثیری بر وضعیت مصرف روزانه و هزینه‌های آن‌ها خواهد داشت؟

سهمیه بنزین چقدر است؛ تحلیل نرخ‌های 1500، 3000 و 5000 تومانی

سهمیه خودروهای شخصی همچنان در مجموع 160 لیتر در ماه باقی می‌ماند اما نحوه تخصیص قیمت آن تغییر کرده و نرخ سوم نیز معرفی شده است.

بیشتر بدانید | سخنگوی دولت مدعی است سهمیه 160 لیتری (1500 و 3000 تومانی) در حال حاضر نیاز 80 درصد مردم را برطرف می‌کند و آنها محتاج استفاده از نرخ سوم بنزین نمی‌شوند. بنابراین در گام نخست فقط حذف سهمیه پرمصرف‌ها و خودروهای دولتی و لوکس در نظر گرفته شده است.

سهمیه بنزین کدام خودروها قطع می‌شود؛ از خودروهای دولتی تا ماشین‌های لوکس 

تکلیف برخی گروه‌های خاص و خودروها در طرح جدید سهمیه سوخت تقریبا مشخص است. دولت اعلام کرده حذف سهمیه برای پرمصرف‌ترین‌ها و خودروهای غیرضروری در اولویت قرار دارد و طبق برآوردهایش با این کار می‌تواند سهمیه حداقل چهار میلیون و 280 هزار دستگاه خودرو را در این مرحله حذف کند.

فاز اول؛ سهمیه بنزین خودروهای دولتی، لوکس و مناطق آزاد قطع شد

سهمیه خودروهای دولتی از روز شنبه 22 آذر 1404 حذف شده تا تنها مجاز به استفاده از بنزین 5000 تومانی باشند. حذف سهمیه خودروهای لوکس (وارداتی) و خودروهای مناطق آزاد نیز قطعی است اما فعلا در فاز اول اجرا نخواهد شد.

آیا سهمیه بنزین خودروهای نوشماره و تعویض پلاک شده حذف می‌شود؟

به نظر می‌رسد برخلاف اخبار قبلی، دولت نهایتا از قطع سهمیه دو گروه عمده عقب‌نشینی کرده است.

• خودروهای تعویض پلاک شده: مدیرعامل شرکت پخش فرآورده‌های نفتی ایران تأکید کرده سهمیه به خودرو تعلق می‌گیرد و نه به افراد. بنابراین، پس از تعویض پلاک و تحویل کارت به مالک جدید، سهمیه همچنان پابرجاست.
• سهمیه خودروهای نوشماره: سهمیه خودروهای نوشماره (صفر کیلومتر) با قیمت کارخانه زیر یک میلیارد تومان، فعلاً حذف نمی‌شود. هر چند درباره اغلب این اخبار در کانال‌های رسمی اثری پیدا نمی‌کنید ولی به نظر می‌رسد دولت از حذف کارت سوخت این خودروها منصرف شده است.

سامانه ثبت خودرو برای بنزین؛ تکلیف سهمیه خودروهای دوم به بعد چیست؟

سایت انتخاب خودرو برای سهمیه همین حالا فعال است و مالکان چند دستگاه خودرو به مدت یک ماه فرصت دارند خودروی مشمول سهمیه خود را در سامانه ثبت خودرو برای بنزین تعیین کنند. در غیر این صورت کارت سوخت خودرویی که بیشترین مصرف را داشته، به طور خودکار به عنوان کارت اصلی ثبت و کارت سایر خودروها باطل شود.

تکلیف سهمیه بنزین رانندگان اسنپ و تپسی؛ سهمیه خودروهای عمومی چقدر است؟

وضعیت سهمیه تاکسی‌‌های شهری و فعالان بخش تاکسی اینترنتی تقریبا واضح و مشخص است.

• رانندگان اسنپ و تپسی: سهمیه این گروه به صورت اعتبار ریالی در کارت یا حساب مشخص آن‌ها تخصیص داده می‌شود. شرط بهره‌مندی از این یارانه، فعالیت واقعی و مستمر راننده است. سقف ماهانه برای خودروهای فعال در ناوگان سکوهای اینترنتی 200 لیتر و 95 لیتر برای دوگانه‌سوز تعیین شده است.
• خودروهای عمومی بنزینی: حجم و نرخ سهمیه خودروهای عمومی (تاکسی، وانت‌بار و ...) بدون تغییر باقی می‌ماند.

سخنگوی دولت مدعی است سهمیه 160 لیتری (1500 و 3000 تومانی) در حال حاضر نیاز 80 درصد مصرف‌کنندگان را برطرف می‌کند

ذخیره سهمیه در کارت سوخت؛ قوانین نگهداری بنزین 1500 و 3000 تومانی

با توجه به تغییرات نرخ‌گذاری، نحوه ذخیره‌سازی سهمیه در کارت سوخت اهمیت پیدا کرده است:

• ذخیره سهمیه 1500 تومانی: سهمیه 60 لیتری تنها تا 6 ماه قابل ذخیره است و مازاد بر آن (بیش از 360 لیتر)، از کارت حذف می‌شود.
• ذخیره سهمیه 3000 تومانی: سهمیه 100 لیتری نوع دوم قابلیت ذخیره ماهیانه ندارد و اگر مصرف نشود، ابتدای ماه بعد حذف خواهد شد.

سامانه کارت هوشمند سوخت؛ علت تأخیر در اجرای حذف سهمیه خودروهای اضافی چیست؟

دولت با هدف جلوگیری از اختلال سامانه درخواست کارت هوشمند سوخت و سامانه‌ای که وظیفه ثبت خودروهای اضافی را برعهده دارد، حذف سهمیه خودروهای نوشماره و تعویض پلاک را به تاخیر انداخته است با این حال در ماه‌های آتی این سامانه‌ها برای ثبت نهایی و انتخاب کارت اصلی برای مالکان دارای چند خودرو، فعال باقی می‌مانند.

فاز دوم حذف سهمیه بنزین؛ چه خودروهایی و در چه تاریخی هدف قرار می‌گیرند؟

دولت اعلام کرده در مرحله دوم طرح، اقدامات زیر اجرایی خواهد شد اما هنوز تاریخ دقیقی برای آن اعلام نشده است:

• حذف سهمیه خودروهای دوم به بعد هر مالک
• نصف شدن سهمیه دوم خودروهای دوگانه‌سوز (سهمیه 3000 تومانی)
• حذف سهمیه خودروهای سواری نوشماره داخلی (بالای یک میلیارد تومان)

بنزین 3 نرخی؛ آیا دولت به دنبال تک‌نرخی شدن و حذف کامل سهمیه است؟

اجرای طرح بنزین 3 نرخی و معرفی نرخ 5000 تومانی برای مصرف آزاد و کارت جایگاه‌ها را می‌توان یک گام میانی و اصلاحی برای مدیریت ناترازی شدید انرژی و کاهش واردات دانست. هیچ بعید نیست رویکرد آتی دولت در قبال سهمیه‌های 1500 و 3000 تومانی در آینده تغییر کند.

سناریوی اول؛ حرکت تدریجی به سمت حذف سمهیه‌ها و قیمت واقعی بنزین

این سناریو با رویکرد فعلی دولت همخوانی بیشتری دارد و ممکن است در نهایت با کاهش حجم مصرف باعث شود هدف مورد نیاز را تامین کند.

1. پالایش سهمیه در 6 ماه آینده؛ حذف خودروهای اضافی و نوشماره‌های گران‌قیمت

حذف کامل سهمیه دوم خودروهای اضافی: در این فاز، دولت به اجرای کامل بند دوم مصوبه خود می‌پردازد و با حذف سهمیه 160 لیتری خودروی دوم به بعد هر مالک به کمک سامانه ثبت خودرو برای بنزین یک گام بزرگ در جهت حذف یارانه پرمصرف‌ها برمی‌دارد.

• حذف سهمیه نوشماره‌های گران‌قیمت: سهمیه خودروهای نوشماره داخلی با قیمت کارخانه‌ای بالای یک میلیارد تومان، مطابق مصوبه حذف می‌شود.
• کاهش سهمیه دوم دوگانه‌سوزها: نصف شدن سهمیه 3000 تومانی خودروهای دوگانه‌سوز اجرا خواهد شد.

2. تعدیل سهمیه در 2 سال آینده؛ کاهش حجم 1500 تومانی و افزایش نرخ 3000 تومانی

• کاهش حجم سهمیه 1500 تومانی: با هدف کاهش بار یارانه دولتی ممکن است حجم 60 لیتر بنزین 1500 تومانی به تدریج کاهش پیدا کند و به 40 یا 30 لیتر در ماه برسد.
• افزایش تدریجی نرخ 3000 تومانی: با توجه به فاصله قابل توجه نرخ 3000 تومانی با نرخ 5000 تومانی، دولت می‌تواند در بودجه‌های سالانه یا مصوبات غیربودجه‌ای، نرخ 3000 تومانی را به تدریج به سمت قیمت 5000 تومانی سوق دهد (مثلاً ابتدا به 4000 تومان و سپس به 4500 تومان). اصلاح قیمت‌ها به دلیل ناترازی و تورم ساختاری ناگزیر به نظر می‌رسد.
• کاهش فاصله نرخ سوم: با اجرای این تعدیلات، نرخ سوم 5000 تومانی نیز احتمالاً با نرخ تورم عمومی افزایش خواهد یافت تا فاصله قیمت واقعی کمتر شود.

سناریوی دوم؛ حذف کامل سهمیه و پرداخت یارانه بنزین به فرد 

این سناریو، مطلوب کارشناسان است و تا حدودی می‌تواند هدف غایی اصلاحات انرژی در ایران به حساب بیاید.

• اجرای تخصیص یارانه به فرد: دولت به جای اختصاص سهمیه به کارت سوخت خودروها، یارانه معادل مابه‌التفاوت قیمت بنزین سهمیه‌ای و آزاد را به حساب سرپرست خانوار واریز کند یا آن را در قالب کالابرگ انرژی/کالا ارائه دهد. مدافعان این طرح می‌گویند چنین رویکرد، عدالت اقتصادی را به حداکثر می‌رساند.
• حذف کامل نرخ‌های 1500 و 3000 تومانی: در این حالت، عملاً سهمیه با نرخ‌های یارانه‌ای حذف شده و بنزین به صورت تک‌نرخی (احتمالاً در محدوده 5000 تومان فعلی یا بالاتر) عرضه می‌شود.

دولت تلاش می‌کند اثر تورمی افزایش قیمت بنزین را با پرداخت یارانه مستقیم به شکل نقدی یا کالابرگ جبران کند.

3 پیش‌بینی مهم؛ چرا راهی جز حذف سهمیه‌های 1500 و 3000 تومانی نیست؟

آیا دولت در ادامه به حذف سهمیه اول و دوم پیش خواهد رفت؟ پاسخ این سوال تقریباً مثبت است اما بنا به دلایلی این کار را به شکل تدریجی و با احتیاط انجام خواهد داد.

1. ناترازی شدید بنزین (مصرف بیش از تولید) و یارانه پنهان هنگفت، دولت را ناگزیر به اصلاح و حذف سهمیه‌ها می‌کند.
2. معرفی نرخ 5000 تومانی، زمینه روانی را برای افزایش قیمت‌های آتی فراهم کرده است. دولت با هدف قرار دادن پرمصرف‌ها در فاز اول، مقاومت اجتماعی را مدیریت می‌کند.
3. با توجه به تجربیات آبان 98، دولت تمایلی به حذف ناگهانی سهمیه 1500 و 3000 تومانی ندارد. به همین دلیل روش کاهش حجم سهمیه و افزایش تدریجی نرخ دوم، گزینه‌ای محتمل خواهد بود. مگر آنکه با قاطعیت سراغ تخصیص یارانه به فرد و حذف کامل سهمیه‌بندی برود.