فرمول موفق اصلاح قیمت بنزین
تجربه کشورهایی همچون اندونزی در اصلاح قیمت سوخت نشان میدهد یکی از اصول مهم در روند اجرای آن شفافیت است
اصلاحات انرژی صرفا به معنای تغییر ناگهانی قیمت حاملها نیست. برای اجرای کارآمد پروژه باید بستهای طراحی شود که در آن ابعاد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی پروژه نیز گنجانده شود.
به گزارش دنیای اقتصاد، تجربه اندونزی نشان میدهد که شفافیت در اطلاعات، بهخصوص مشخص بودن محل خرج منابع حاصل از اصلاحات انرژی، نقشی اساسی را در موفقیت سیاستها ایفا میکند. این دقیقا همان نقطه افتراقی بود که اجرای طرح را در نیجریه با شکست مواجه کرد. عدم پاسخگویی سیاستگذاران، نبود برنامه و ضعف زیرساختها، سوءظن مردم نسبت به نیتهای دولتمردان نیجریه را برانگیخت.
اصلاح یارانههای سوخت یکی از پیچیدهترین چالشهای اقتصادی کشورهای در حال توسعه است. در ایران، چالشهای ساختاری در حوزه انرژی، از جمله شدت بالای انرژی، کمبود در عرضه، مصرف غیر بهینه و ضعف در زیرساختهای توزیع، ضرورت انجام اصلاحات را بیش از پیش نمایان کرده است.
در سالهای گذشته، سیاستگذاران رویکردهای متنوعی از جمله افزایش تدریجی قیمت سوخت در دهه ۸۰، اجرای طرح هدفمندسازی یارانهها و افزایش ناگهانی قیمت بنزین را دنبال کردهاند.
در دو نمونه متضاد، اندونزی و نیجریه مسیرهای متفاوتی را در اصلاح یارانه انرژی تجربه کردند. اندونزی با طراحی مرحلهای و بلندمدت، هدفمند کردن حمایتها و شفافیت کامل در هزینهکرد، توانست اصلاحات را با پذیرش اجتماعی اجرا کند. در مقابل، نیجریه در سال ۲۰۱۲ یارانهها را بدون برنامه حمایتی و اطلاعرسانی کافی به صورت ناگهانی حذف کرد.
ساختار ناکارآمد پالایشگاهها و فقدان بانک اطلاعاتی معتبر، اجرای سیاست جبرانی را غیرممکن ساخت و فشار اقتصادی بر دهکهای پایین را بیشتر کرد. نتیجه این اقدامات نسنجیده، اعتراضات خیابانی و اعتصابات گسترده بود که در نهایت دولت نیجریه را ناچار به عقبنشینی کرد.
در مقابل این تجربه شکستخورده، اندونزی از ۲۰۰۴ به بعد تصمیم گرفت افزایش قیمت تنها زمانی انجام شود که برنامه جبرانی آماده باشد، اطلاعات اقتصادی بهطور عمومی منتشر شود و افکار عمومی بداند منابع آزادشده کجا هزینه میشود.
در موج اول اصلاحات ۲۰۰۵، دولت برای نخستینبار برنامه انتقال نقدی مستقیم BLT را برای ۱۹ میلیون خانوار اجرا کرد. مرحله دوم اصلاحات در سال ۲۰۱۴ و با روی کار آمدن جوکو ویدودو، قیمتگذاری سوخت را به بازار جهانی متصل کرد و یارانه بنزین بهطور کامل حذف شد. اندونزی تمام منابع آزادشده را به سمت بیمه سلامت، آموزش و پروژههای عمرانی هدایت کرد و شفافیت مالی، اعتماد عمومی و مهار قاچاق را به دست آورد.
