«مینیاتور به سبک بهزاد»، به نام ایران به کام افغانستان!
«اگر افغانستان بخواهد مکتبی را تحت عنوان «مکتب بهزاد/ هرات»، ثبت کند، باید بیاید با ما بنشیند و رضایت ایران را بگیرد. درست مانند ماجرای «رَباب». زمانی که میخواستیم رباب را ثبت کنیم، یونسکو از ما خواست رضایت افغانستان را بگیریم. ما هم رفتیم پای میز مذاکره و افغانستان گفت: «بیایید مشترک ثبت کنیم.»
«هنر مینیاتور به سبک بهزاد» به نام کشور افغانستان در یونسکو ثبت جهانی شد.
به گزارش ایسنا، در بیستمین نشست کمیته بین دولتی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو، افغانستان موفق شد «هنر مینیاتور به سبک بهزاد» را به نام خود در یونسکو ثبت کند.
افغانستان این پرونده را در سال ۲۰۲۱ برای ثبت در یونسکو معرفی کرده بود.
این اجلاس از ۱۶ آذرماه در هند آغاز شده و قرار است از ایران «پرونده هنر آینهکاری در معماری ایرانی»، برای ثبت جهانی بررسی شود.
اقدام افغانستان برای ثبت هنر مینیاتور به سبک بهزاد در یونسکو به نام خود، مدتی است در ایران واکنشبرانگیز شده است. علیرضا ایزدی، مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، نیز در این رابطه به ایسنا گفته بود که «اگر افغانستان بخواهد مکتبی را تحت عنوان «مکتب بهزاد/ هرات»، ثبت کند، باید بیاید با ما بنشیند و رضایت ایران را بگیرد.»
ایزدی این توضیحات را داده بود که «واقعیت این است که بخش زیادی از میراث فرهنگی در این منطقه ریشههای مشترک دارد و کشورهایی مثل ایران، افغانستان و تاجیکستان در یک حوزه تمدنی گسترده شکل گرفتهاند. بنابراین طبیعی است بسیاری از عناصر فرهنگی بین این سرزمینها مشترک باشد. اما در شرایط امروز نمیتوان برای این میراث «مالکیت مطلق» تعریف کرد. مثلاً شما نمیتوانید بگویید فرش فقط و فقط متعلق به یک کشور است. ممکن است در قندوز افغانستان طرح و پیشینهای ارائه شود که با نقوش ترکمنستان یا بخش ترکمن ما شباهت داشته باشد. این شباهتها نشانه همان پیوند تاریخی است و باید برای آن احترام قائل شد.»
او اظهار کرده بود: «در خصوص بحث نقاشی هم، ما میگوییم «کمالالدین بهزاد» و این احترام برای این شخصیت وجود دارد، اما واقعیت ماجرا این است که نقاشی ایرانی، پیشتر تحت عنوان «نقاشی ایرانی» در یونسکو ثبت شده است. ما پرونده جهانی «نقاشی ایرانی» را ارائه دادیم و به ثبت رساندیم. حالا اگر افغانستان بخواهد این موضوع را مطرح کند، یونسکو از آنها داده میخواهد، سؤال میپرسد که خاستگاه چیست، متعلق به چه جغرافیاست و … .»
مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی کشور با این یادآوری که «نقاشی ایرانی با همان مشخصات، به نام ایران ثبت شده است.» تاکید کرده بود: «اگر افغانستان بخواهد مکتبی را تحت عنوان «مکتب بهزاد/ هرات»، ثبت کند، باید بیاید با ما بنشیند و رضایت ایران را بگیرد. درست مانند ماجرای «رَباب». زمانی که میخواستیم رباب را ثبت کنیم، یونسکو از ما خواست رضایت افغانستان را بگیریم. ما هم رفتیم پای میز مذاکره و افغانستان گفت: «بیایید مشترک ثبت کنیم.» گفتیم چه بهتر. رباب میتواند به سرانجام ۲۰ یا ۳۰ کشور برسد، «عود» هم همینطور. اینها به کاهش تنشهای سیاسی و به افزایش فرهنگ اجتماعی ما کمک میکند. ما باید کمی نگاهمان را تغییر دهیم؛ همانطور که عرض کردم، میزان تأثیرگذاری ما محدود است.»
ایزدی اظهار کرده بود: «افغانستان میتوانند ذیل پرونده ما (نقاشی ایرانی) بگویند این سبک و سیاق در افغانستان هم رواج دارد. اما آنچه متعلق به ایران است، بهزاد با آن شکل و شمایل و ویژگیها، بدون نام ایران نمیتواند ثبت شود. همانطور که خط نستعلیق بدون ایران معنا ندارد، اما اگر بخواهیم خط ثلث را ثبت کنیم، باید برویم سراغ عراق و عربستان و نظر آنها را بگیریم، و اگر روزی عربستان بخواهد نستعلیق را ثبت کند، باید بیاید سراغ ایران. اینها همه تفاسیر و قواعدی دارد که باید پای میز مذاکره حل شود. یونسکو هم بههیچوجه دنبال ایجاد تنش نیست.»
ایران سال ۱۳۹۹ و در پانزدهمین اجلاس کمیته جهانی میراث فرهنگی ناملموس یونسکو هنر نگارگری (نقاشی ایرانی) را به صورت مشترک با کشورهای ترکیه، جمهوری آذربایجان و ازبکستان در فهرست جهانی یونسکو ثبت کرده بود و اینک هنر مینیاتور به سبک بهزاد به نام افغانستان وارد این فهرست یونسکو شده است.
