مذاکره ایران و آمریکا؛ چرا به بن بست رسید و راه خروج از این بن بست چیست؟

فرارو- عباس عراقچی، اخیرا در جریان یک گفتگو اشاره کرده که ایران آماده ازسرگیری مذاکرات با دولت آمریکا در مورد برنامه هسته‌ای خود است. اما این موضوع به رویکرد و نظر ایالات متحده بستگی دارد. این سخنان به فاصله ای کوتاه پس از اظهار نظر تام باراک، در خصوص تمایل واشنگتن به مذاکره با ایران مطرح شده است.

به گزارش فرارو، وزیر امور خارجه ایران تاکید کرده که اگر ایالات متحده جهت رسیدن به توافقی متوازن و سودمند برای هر دو طرف، رویکرد خود را اصلاح کند، ایران نیز آمادگی لازم را خواهد داشت. فرستاده ویژه ایالات متحده در امور سوریه نیز گفته است: «اگر تهران جدی باشد، ترامپ خواهان توافق با ایران است. رئیس جمهور آمریکا به دنبال تغییر نظام ایران نیست.»

با وجود این اظهارنظرها، پرونده مذاکرات ایران و ایالات متحده از دید برخی تحلیلگران سیاست خارجی، هنوز مبهم است چرا که روشن نیست این مذاکرات چگونه در سایه شروط طرفین قابلیت اجرا دارد یا تا چه زمانی این تعلیق مذاکرات ادامه پیدا می کند. عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک و سفیر پیشین ایران در نروژ در گفتگو با فرارو به بررسی این موضوع پرداخته است:

بعید است آمریکایی ها به راحتی از شروط 3گانه دست بردارند

عبدالرضا فرجی راد به فرارو گفت: «در سند استراتژی دولت ترامپ به صراحت عنوان شده که بر اساس فعالیت‌هایی که ایالات متحده علیه گروه‌های مقاومت انجام شده ایران نیز تضعیف شده و به خاطر همین موضوع آمریکا مدعی تشکیل خاورمیانه ای جدید است. همچنین در این سند تاکید شده که منافع ایالات متحده ایجاب می کند با کشورهای حاشیه خلیج فارس در حوزه هایی از جمله انرژی و هوش مصنوعی، همکاری هایی انجام دهد، چرا که ایالات متحده منافع زیادی در این منطقه دارد و اگر تنگه هرمز بسته شود، ایالات متحده مقابله خواهد کرد. حتی ایالات متحده در این بخش حقوق بشر را هم نادیده می گیرد و می گوید نباید از کشورهای عرب حوزه خلیج فارس که ثروتمند هستند انتقاد کرد. درواقع سران کشورهای عربی را به عنوان متحدان خود از سرزنش درباره مسائلی از جمله مسئله خاشقچی، مصون می داند.»

وی افزود: «اما پرسش اساسی این است که آیا انتشار این سند با سخنان اخیر مقامات ایالات متحده درباره مذاکره با ایران و البته سخنان اخیر آقای عراقچی درباره مذاکره همخوانی دارد یا خیر. طرف آمریکایی از جمله تام باراک اشاراتی داشته که مسیر مذاکره با ایران مسدود نیست. آقای عراقچی هم در گفتگو با نشریه ژاپنی صحبت از مذاکره و ادامه همکاری با آژانس کرده اند. اما این اظهارنظرها فقط ظاهر اولیه ماجرا است. آمریکایی ها بارها اشاره کرده اند که ما اجازه نمی دهیم، ایران، به غنی سازی ادامه دهد. بعید هم به نظر می رسد ایالات متحده از شروط سه گانه خود کوتاه بیاید چون به شکل علنی به این موضوع اشاره کرده است.»

در دوران توقف مذاکرات خیال آمریکایی ها راحت است 

این دیپلمات با سابقه ایرانی در ادامه گفت: «در ماه‌های اخیر، مدام شاهد رد و بدل شدن پیغام هایی از سوی طرفین درباره مذاکره و شروط آن بوده ایم. همچنین وضعیت ما در حالت نه جنگ و نه صلح، نگه داشته شده است. اما ادامه این وضعیت، کار را برای ما بسیار دشوارتر خواهد کرد و لازم است هرچه سریعتر ابتکاراتی را برای تغییر شرایط اتخاذ کنیم. اگر قرار باشد مدام در خبرها اعلام شود طرف غربی می گوید ما آماده ایم و مقامات ما هم بگویند ما آماده ایم، اما هیچ حرکتی در دیپلماسی کشور انجام نشود و هر دو طرف منتظر نشسته باشند که یک امتیاز بزرگ از طرف مقابل بگیرند، عملا در بن بست خواهیم ماند. این وضعیت برای ما تبعات سنگین تری خواهد داشت تا آمریکایی ها. خیال آمریکایی ها راحت است اما این ما هستیم که فرصت ها را از دست می دهیم، تورم سرسام آور را تجربه می کنیم و معیشت مردم با دلار بالای 120 هزار تومانی تحت فشار قرار گرفته است. نمی شود که این روند ادامه پیدا کند و نسبت به فشارهای اقتصادی ناشی از سیاست خارجی بی توجه باشیم.»

وی افزود: «همه این ها از جمله عللی است که نشان می دهد باید هر چه سریعتر ابتکار عمل آغاز شود. تا زمانی که وارد گفتگو نشویم، ابتکار عمل ما هم دیده و اجرا نمی شود. معتقدم «مذاکره محرمانه» می تواند یکی از بهترین راه حل ها در شرایط فعلی کشور باشد. بسیاری از رقبای منطقه ای و حتی برخی کشورهای غیرمنطقه ای در تلاشند بر روند مذاکرات تاثیر بگذارند یا اجازه ندهند روند مذاکرات سیر درست و طبیعی خود را طی کند. شکی نیست و کاملا درست است که بخشی از خواست های طرف آمریکایی غیرمنطقی و جاه طلبانه است اما توقف گفتگوها هیچ اثری به جز اثر مخرب برای ما نخواهد داشت. اگر با دقت سند استراتژی ترامپ را مرور کنید، بیشتر یک سند «پول محور» و «منفعت محور» است.»

پافشاری روی جمله «توپ در زمین آمریکاست» اشتباه است

فرجی راد تاکید کرد: «بنابراین وقتی راهبرد کلی ایالات متحده، پول محور و منافع محور است، در مسائل مختلف سیاست داخلی و خارجی نیز بر همین اصل استوار است. دولت ترامپ به دنبال هر راهکاری است که بتواند به بالاترین سطح خواسته های خود برسد. اما ترامپ شخصی است که دوست دارد در هر مذاکره یا قراردادی به دستاوردهایی برسد. بنابراین به دنبال چیزی بالاتر از آن مفادی است که در برجام بود. تکرار و پافشاری ما روی جمله هایی مثل «ما آماده مذاکره ایم و توپ در زمین آمریکاست» نه تنها برای ما نتیجه و دستاوردی ندارد و باعث هم نمی شود آمریکایی‌ها پیشقدم شروع مذاکره شوند، بلکه روز به روز طرفین را از مذاکره دور می کند. باید هرچه سریعتر راهکاری برای در دست گرفتن ابتکار عمل و آغاز مذاکره با در نظر گرفتن مصالح ملی کشور پیدا کنیم.»