کارهای سادهای که ممکن است باعث پیری زودرس ذهن شوند
برخی عادات روزمره مانند کمتحرکی، تغذیه نامناسب، بیتوجهی به فشار خون، کاهش ارتباطات اجتماعی و کمبود خواب میتواند روند افت شناختی و تضعیف عملکرد مغز را تسریع کند.
فرارو- اگرچه بسیاری افت تواناییهای شناختی را نشانهای از سالمندی میدانند، اما پژوهشها نشان میدهد که این روند اغلب نتیجهٔ رفتارها و انتخابهای ساده و پنهانی است که در طول زندگی روزمره شکل میگیرند.
به گزارش فرارو به نقل از گود هاوسکیپینگ، افت تواناییهای شناختی معمولاً موضوعی است که بسیاری آن را تنها به سالمندی مرتبط میدانند؛ اما پزشکان هشدار میدهند که بسیاری از رفتارهایی که بهتدریج توان ذهنی ما را فرسوده میکنند، بسیار زودتر آغاز میشوند و اغلب نیز بیصدا و بدون جلب توجه ادامه مییابند.
از نوع غذاهایی که مصرف میکنیم تا الگوهای خواب شبانه، بسیاری از این عادات به ظاهر بیضرر میتوانند در درازمدت بر نحوهٔ پیر شدن مغز اثر بگذارند. چارلز هِنِکنز، پزشک و استاد پزشکی و پزشکی پیشگیرانه در بوکا راتون فلوریدا، میگوید: «افت شناختی تنها یک مسئلهٔ بالینی نیست؛ تجربهای عمیقاً شخصی است که بر حافظه، توانایی تصمیمگیری و حتی بر حفظ پیوندهای عاطفی و اجتماعی فرد اثر میگذارد.»
او تأکید میکند: «انتخابهای روزمره، از میزان تحرک گرفته تا عمق و کیفیت ارتباطات اجتماعی، میتوانند تأثیری تعیینکننده بر سلامت مغز داشته باشند. جلوگیری از افت شناختی نه فقط ممکن، بلکه کاملاً دستیافتنی است.» در کنار او، دکتر وای-ینگ وِندی یائو، متخصص نورولوژی در بخش حافظهٔ شبکهٔ پزشکی مَسجنرال بریگام و مدرس دانشکدهٔ پزشکی هاروارد نیز دربارهٔ عادات روزمرهای توضیح میدهد که میتوانند سرعت افت شناختی را افزایش دهند و راهکارهایی برای پیشگیری از آن ارائه میکند.
کمتحرکی
به گفتهٔ دکتر یائو: «پژوهشها نشان میدهند پایین بودن سطح فعالیت بدنی با افت سریعتر شناختی و افزایش خطر زوال عقل مرتبط است.» او توضیح میدهد که هرچند برای اثبات قطعی رابطهٔ علت و معلولی به مطالعات بیشتر نیاز است، اما شواهد کنونی نشان میدهد حتی افزایشهای کوچک در میزان فعالیت «بهویژه در میان افرادی که عمدتاً سبک زندگی کمتحرک دارند» میتواند نقشی مهم در سلامت مغز ایفا کند.
چه باید کرد؟
پژوهشهای دکتر یائو و همکارانش توصیه میکند که برداشتن روزانه ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ قدم میتواند به جلوگیری از افت شناختی کمک کند. هِنِکنز نیز یادآور میشود که فعالیت بدنی موجب افزایش تولید فاکتور نوروتروفیک مشتق از مغز (BDNF) میشود؛ مادهای که رشد هیپوکامپ را تقویت کرده، جریان خون را بهبود میبخشد و التهاب را کاهش میدهد.
رژیم غذایی نامناسب
اگرچه عبارت «تو همان چیزی هستی که میخوری» همیشه دقیق نیست، اما رژیم غذایی تأثیری مستقیم بر عملکرد شناختی دارد. پژوهشها نشان میدهند مصرف مداوم غذاهای بسیار فرآوریشده ممکن است مسیر را برای افت شناختی هموار کند.
چه باید کرد؟
به گفتهٔ هِنِکنز و تیم او، پیروی از رژیمهای مدیترانهای یا DASH که هدف آن کاهش فشار خون است، میتواند حساسیت به انسولین را افزایش داده و خطر بیماریهای قلبیعروقی را کاهش دهد؛ عاملی که مستقیماً با سلامت شناختی ارتباط دارد. این دو الگوی تغذیهای بر مصرف سبزیجات، مغزها، غلات کامل، ماهی و چربیهای سالم تأکید دارند و در مطالعات متعدد از مغز در برابر افت کارکردی محافظت کردهاند.
بیتوجهی به فشار خون
یائو توضیح میدهد: «مدیریت نکردن عواملی مانند فشار خون بالا، دیابت و کلسترول بالا بهویژه در میانسالی از پایدارترین عوامل مرتبط با افت سریعتر شناختی است.» طبق اعلام مؤسسهٔ ملی سلامت آمریکا، فشار خون بالا در دههٔ ۴۰ تا ۶۰ سالگی احتمال افت شناختی در سالهای بعد را افزایش میدهد.
چه باید کرد؟
یائو توصیه میکند افراد فشار خون خود را مرتب کنترل کرده و با پزشک دربارهٔ راهکارهای حفظ آن در محدودهٔ سالم مشورت کنند؛ اقدامی که میتواند خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش دهد.
انزوای اجتماعی
یائو میگوید کاهش تعاملات اجتماعی و محدود شدن محرکهای ذهنی، با افت سریعتر شناختی و افزایش خطر زوال عقل همراه است. به گفتهٔ او، مشارکت اجتماعی و ذهنی با حفظ حجم مغز و عملکرد بهتر شبکههای عصبی مرتبط است؛ عواملی که نوعی ذخیرهٔ شناختی ایجاد میکنند و میتوانند اثرات پیری و تغییرات وابسته به آلزایمر را تعدیل کنند.
در مقابل، انزوا با افزایش التهاب، سطح بالاتر استرس و تضعیف سلامت روان در ارتباط است؛ مجموعهای از عوامل که میتوانند مغز را آسیبپذیرتر کنند.
چه باید کرد؟
حفظ ارتباطات اجتماعی منظم، پیگیری سرگرمیها و انجام فعالیتهای ذهنی محرک میتواند نقش مهمی در محافظت از سلامت مغز داشته باشد.
کمبود خواب
از مشغلههای کاری گرفته تا فشارهای روزمره و تماشای برنامههای تلویزیونی محرک تا دیروقت، بسیاری از عوامل خواب شبانهٔ باکیفیت را دشوار میکنند. انجمن آلزایمر هشدار میدهد که محرومیت از خواب کافی میتواند تأثیری مستقیم بر سلامت مغز داشته باشد.
چه باید کرد؟
برای داشتن خواب بهتر، انجمن آلزایمر پیشنهاد میکند: پیش از خواب صفحهنمایشها را خاموش کنید، فضای خواب را تا حد امکان آرام و راحت نگه دارید و عوامل مزاحم را کاهش دهید. اگر همچنان مشکل خواب دارید یا به آپنهٔ خواب مشکوک هستید، باید حتماً با پزشک مشورت کنید.
