توقیف نفتکش اسکیپر نقطه عطف فشار ترامپ بر مادورو
معنای تازهترین نمایش قدرت ترامپ علیه ونزوئلا چیست؟
توقیف نفتکش اسکیپر در سواحل ونزوئلا به نماد عینی تشدید کارزار فشار نظامی و تحریمی دولت ترامپ علیه رژیم مادورو تبدیل شده است. این اقدام، در بستر استقرار گسترده نیروی دریایی آمریکا، هم پیام بازدارندگی برای «ناوگان سایه» نفت تحریمی دارد و هم تنش حقوقی و سیاسی در واشنگتن بر سر مشروعیت عملیات و خطر لغزش به تغییر رژیمِ نظامیمحور را تشدید میکند.
فرارو- استیون کالینسون خبرنگار ارشد بخش بین الملل شبکه سی.ان.ان
به گزارش فرارو به نقل از شبکه سی.ان.ان، توقیف یک نفتکش در سواحل ونزوئلا از سوی دولت ترامپ را میتوان یکی از دراماتیکترین نقاط عطف در کارزار فشار نظامی علیه حکومت نیکولاس مادورو دانست. اینکه ایالات متحده به خود اجازه دهد به یک کشتی تحت پرچم خارجی سوار شود، در عرف رفتاری واشنگتن اقدامی کمسابقه و غیرمعمول به شمار میآید و نشاندهندهٔ گسترش محسوس دامنهٔ عملیات این کشور است؛ عملیاتی که پیشتر با هدف قرار دادن بیش از ۲۰ شناور در دریای کارائیب و اقیانوس آرام برجسته شده بود؛ شناورهایی که دولت آمریکا مدعی است حامل قاچاقچیان مواد مخدر بودهاند.
یورش به اسکیپر؛ از عملیات «کمهزینه حقوقی» تا نمایش قدرت ترامپ
گزارشهای اولیه حاکی از آن است که یورش نیروهای گارد ساحلی ایالات متحده، با پشتیبانی نیروی دریایی و نهادهای مجری قانون، از منظر حقوقی و قانون اساسی با حساسیت و چالشهای کمتری مواجه است؛ حساسیتهایی که پیشتر دربارهٔ کارزار حمله به قایقها و نیز تهدیدهای قریبالوقوع دونالد ترامپ برای انجام اقدام نظامی در خاک ونزوئلا مطرح بود. بنا بر اظهارات یک مقام ارشد آمریکایی، کشتی «اسکیپر» در آبهای بینالمللی توقیف شده و حامل نفت خام ونزوئلا بوده است.
تصویری که در حساب کاربری پم بوندی، دادستان کل ایالات متحده، در پلتفرم ایکس منتشر شده و بخشی از منبع آن نیز حذف شده است، لحظهٔ توقیف نفتکش توسط نیروهای آمریکایی در ۱۰ دسامبر ۲۰۲۵ را به تصویر میکشد. با این حال، آنچه به این واقعه وزن و معنای سیاسی بیشتری میدهد، نه صرفاً خود عملیات، بلکه اشتیاق و عجلهٔ دونالد ترامپ برای اعلام خبر تسلط بر این کشتی و انتشار ویدئوی تهیهشده توسط دادستان کل است؛ ویدئویی که صحنهٔ فرود نیروهای آمریکایی از هلیکوپتر بر عرشهٔ نفتکش را نشان میدهد و بهنوعی به نمایش نمادین قدرت و ارادهٔ سیاسی واشنگتن در این مقطع تبدیل شده است.
دونالدترامپ، در ادامه همان تمایل همیشگیاش به نمایشهای پررنگ و دراماتیک، به خبرنگاران اعلام کرد که ایالات متحده یک «نفتکش عظیم، بسیار عظیم، در واقع بزرگترین نفتکشی که تاکنون توقیف شده» را متوقف کرده است. هرچند این نفتکش ممکن است بهطور مستقیم در پیوند با رویارویی فعلی میان ترامپ و نیکولاس مادورو نباشد، اما توقیف آن ناگزیر در بستر حضور گستردهٔ ناوگان دریایی آمریکا در دریای کارائیب تفسیر خواهد شد؛ حضوری که بخشی از تلاش سازمانیافته واشنگتن برای وادار کردن مادورو به کنارهگیری یا دستکم متقاعد ساختن حلقهٔ نزدیکان او به ضرورت کنار زدن وی از قدرت تلقی میشود.
از نارکوتروریسم تا «قتل مورد تأیید دولت»؛ سایه حقوق بینالملل بر عملیات دریایی آمریکا
بحث و جدل سیاسی در واشنگتن دربارهٔ نیت ترامپ در قبال ونزوئلا، کمتر معطوف به این پرسش است که آیا کنار رفتن مادورو فینفسه تحولی مثبت خواهد بود یا نه؛ و بیشتر متوجه این مسئله است که آیا رئیسجمهور آمریکا در این پرونده در چارچوبهای قانونی عمل میکند یا خیر. منتقدان نگراناند که ترامپ در آستانهٔ گرفتار کردن ایالات متحده در ماجرایی طولانی و فرسایشی دیگر در عرصهٔ سیاست خارجی باشد و بار دیگر دامنه و شدت قدرت اجرایی مهارنشدهٔ خود را به نمایش بگذارد.
نگرانیهای حقوقی، پیش از هر چیز، معطوف به عملیات نظامی علیه قاچاقچیان ادعایی مواد مخدر در آبهای کارائیب و اقیانوس آرام است؛ عملیاتی که تاکنون به کشته شدن ۸۷ نفر انجامیده است. دولت آمریکا اصرار دارد که توسل به زور در برابر آنچه «نارکوتروریستهای تهدیدکنندهٔ امنیت ملی ایالات متحده» میخواند، از منظر حقوقی موجه است. با این حال، برخلاف ادعای رسمی واشنگتن، ونزوئلا محور اصلی انتقال فنتانیل به بازار آمریکا بهشمار نمیرود. در همین چارچوب، گروههای حقوق بشری هشدار میدهند که حمله به این قایقها حق برخورداری قربانیان از دادرسی عادلانه را نقض میکند و در عمل، شکل «قتل مورد تأیید دولت» به خود میگیرد.
در پی یکی از این حملات در دوم سپتامبر، دموکراتها و گروههای حقوق بشری دولت را به ارتکاب «جنایت جنگی» متهم کردند؛ زیرا در این عملیات، ضربهای ثانویه نیز به کار گرفته شد که بنا بر گزارشها، جان بازماندگان حملهٔ اولیه را گرفت. همزمان، دموکراتها کارزاری سیاسی را تشدید کردهاند تا پیت هگست، وزیر دفاع را وادار کنند ویدئوی کامل این حمله را در اختیار کنگره قرار دهد. ترامپ پیشتر در مقابل دوربین اعلام کرده بود با انتشار این ویدئو مشکلی ندارد، اما بعدها همین اظهارات را انکار کرد.
قدرتنمایی دریایی ترامپ بر لبه رویارویی با مادورو
انتشار خبر توقیف یک نفتکش و گسترش پرسشها و ابهامات پیرامون ماهیت دو مرحلهای این حمله، در شرایطی صورت میگیرد که همچنان اهداف واقعی ترامپ در ونزوئلا روشن نیست. در عین حال، وزن نمادین اعزام گستردهٔ نیروی دریایی آمریکا شامل حضور پیشرفتهترین ناو هواپیمابر این کشور، این پیام را مخابره میکند که هرگونه پایانبخشی به بحران که به برکناری مادورو منتهی نشود، بهعنوان عقبنشینی از قدرتنمایی آمریکا و ضربهای ملموس به اعتبار شخص ترامپ تعبیر خواهد شد.
دونالد ترامپ بارها هشدار داده است که حملات علیه آنچه «مراکز قاچاق مواد مخدر» در خشکی مینامد، ممکن است بهزودی آغاز شود. با این حال، او در گفتوگویی که همین هفته با نشریه پولیتیکو انجام داد، از ورود به جزئیات راهبرد نظامی خود خودداری کرد و صرفاً تأکید نمود که میخواهد با مردم ونزوئلا «به خوبی» و «با احترام» رفتار شود.
شبکه سیانان روز چهارشنبه گزارش داد که دولت ترامپ در حال تدوین سناریوها و برنامههایی برای وضعیت احتمالی سقوط یا خروج مادورو از قدرت است. منتقدان این رویکرد را با ناتوانی آمریکا در طراحی و اجرای یک طرح منسجم برای «تغییر رژیم» در عراق در سال ۲۰۰۳ مقایسه میکنند. گروهی از تحلیلگران هشدار میدهند که فروپاشی رژیم مادورو میتواند ونزوئلا را به سمت دور جدیدی از خشونت و بیثباتی سوق دهد و موج تازهای از بحران پناهجویان را رقم بزند. با این همه، شرایط کنونی در ونزوئلا از بسیاری جهات با وضعیت بغداد پس از جنگ شباهت اندکی دارد و نمیتوان بهآسانی همان الگو و پیامدها را بر آن منطبق کرد.
در تحولی دیگر که میتواند دامنهٔ فشارها بر رژیم مادورو را افزایش دهد، ماریا کورینا ماچادو، رهبر اپوزیسیون ونزوئلا، بهطور غیرمنتظره مخفیگاه خود را ترک کرد و راهی اسلو شد؛ شهری که پیشتر دخترش در آن، جایزهٔ صلح نوبل را به نیابت از او دریافت کرده بود. دولت مادورو پیشاپیش هشدار داده بود که در صورت خروج او از کشور، ماچادو «فراری» محسوب خواهد شد. با این حال، حضور او در خارج از ونزوئلا میتواند فرصتهای تازهای در اختیار دولت ترامپ قرار دهد تا بر نقش سیاسی و نمادین او بیشتر مانور دهد.
نفتکش اسکیپر؛ تقاطع نفت تحریمی و سیاست قدرت آمریکا
توقیف نفتکش «اسکیپر» بر اساس حکمی قضایی برای تفتیش این کشتی و در ارتباط با سوابق آن در حمل نفت تحت تحریم از ونزوئلا و ایران صورت گرفته است؛ موضوعی که پم بوندی در شبکهٔ اجتماعی ایکس آن را اعلام کرد. به گفتهٔ او، افبیآی، ادارهٔ تحقیقات امنیت داخلی و گارد ساحلی آمریکا با پشتیبانی وزارت دفاع در اجرای این عملیات مشارکت داشتهاند.
ونزوئلا با در اختیار داشتن یکی از بزرگترین ذخایر نفت خام جهان، سالهاست که از فروش غیرقانونی نفت بهعنوان یکی از مهمترین منابع تأمین مالی رژیم خود استفاده میکند. دولتهای اول و دوم ترامپ و سپس دولت بایدن، بهدلیل سرکوب سازوکارهای دموکراتیک و نقض مستمر حقوق سیاسی در ونزوئلا، چندین لایه تحریم علیه رژیم مادورو از جمله علیه شرکت دولتی نفت و گاز این کشور اعمال کردهاند.
دولت کاراکاس، در واکنش به توقیف نفتکش، این اقدام را محکوم کرده و مدعی است این ماجرا ماهیت واقعی کارزار فشار ترامپ را عیان میسازد. به تعبیر مقامهای ونزوئلایی، «نه مهاجرت، نه قاچاق مواد مخدر، نه دموکراسی و نه حقوق بشر؛ مسئله همیشه منابع طبیعی ما بوده است: نفت ما، انرژی ما، ثروتی که منحصراً متعلق به مردم ونزوئلاست.»
در مقابل، بث سنر، مقام ارشد پیشین اطلاعاتی آمریکا، در گفتوگو با سیانان توقیف نفتکش ونزوئلایی را اقدامی «کاملاً عادی» در چارچوب تلاش برای جلوگیری از انتقال نفت تحریمی توصیف میکند. او تاکید می کند: «در گذشته همه خواهان توقیف چنین نفتکشهایی بودند، اما ما ابزار و ظرفیت عملیاتی لازم را در منطقه در اختیار نداشتیم.»
دموکراتها در کنگره تمایل ندارند اقدامات دولت آمریکا دربارهٔ ونزوئلا را صرفاً بر اساس ظاهر و روایت رسمی بپذیرند. کریسی هولهان، عضو کمیتهٔ نیروهای مسلح مجلس نمایندگان، در پاسخ به پرسش سیانان مبنی بر اینکه آیا ایالات متحده اکنون به جنگ با ونزوئلا نزدیکتر شده است، چنین پاسخ داد: «چطور ممکن است نزدیکتر نشده باشیم، وقتی نیروهای نظامی ما از هلیکوپتر پایین میپرند و روی عرشهٔ نفتکشهای غیرنظامی که پرچم یک کشور دیگر را حمل میکنند، فرود میآیند؟ این بدون تردید اقدامی است که تنش ها را تشدید می بخشد.» او در ادامه تأکید کرد که اگر هدف ترامپ «تغییر رژیم» از طریق توسل به نیروی نظامی باشد، مطابق قانون اساسی ناگزیر است مجوز کنگره را کسب کند ـ هرچند از نظر او، حرکت در چنین مسیری به سود منافع آمریکا نخواهد بود.
سناتور چاک شومر نیز در گفتوگو با برنامهٔ «لِید» تصریح کرد که اظهارات ترامپ آنقدر مبهم و متناقض است که تشخیص مقصود واقعی او دشوار شده است. او گفت: «ترامپ آنقدر در زمانهای مختلف حرفهای مختلف میزند که واقعاً نمیشود فهمید دقیقاً دربارهٔ چه چیزی صحبت میکند.» شومر تأکید کرد: «اگر مادورو خودش از کشور فرار کند، همه از این اتفاق استقبال میکنند.» با این حال تاکید کرد: «وقتی ترامپ اینچنین پریشان و نامنسجم حرف میزند، شما نمیتوانید بهسادگی بگویید من از این یا آن سناریو حمایت میکنم.»
از «ماگا» تا کارائیب؛ ونزوئلا در خدمت نمایش قدرت آمریکا
همانند بسیاری از پروندههای دیگر در دورهٔ دوم ریاستجمهوری ترامپ، دربارهٔ اهداف او در قبال ونزوئلا شفافیت عمومی چندانی وجود ندارد؛ اهدافی که بیش از آنکه بر مبنای یک دکترین منسجم سیاست خارجی تعریف شده باشند، به ترجیحات و خواستههای شخصی رئیسجمهور گره خوردهاند. ترامپ به «غیرقابل پیشبینی بودن» خود میبالد و آن را بخشی از قدرت چانهزنیاش میداند.
او تا امروز هیچ تلاشی برای توضیح این مسئله نکرده است که چرا چنین حجم گستردهای از نیروی نظامی آمریکا در سواحل ونزوئلا مستقر شدهاند، یا این اعزام پرهزینه بناست در نهایت به چه دستاورد مشخصی منتهی شود. اگر رئیسجمهور در برکناری مادورو و هدایت گذار به دموکراسی در ونزوئلا موفق شود، میتواند آن را بهعنوان یک پیروزی بزرگ سیاسی در کارنامهٔ خود ثبت کند.
علاوه بر این، چنین موفقیتی، امکان آن را برای ترامپ فراهم میکند که هدف کلان خود در زمینهٔ اعمال قاطعانهٔ قدرت آمریکا در سراسر نیمکرهٔ غربی را تحکیم کند؛ هدفی که با راهبرد امنیت ملی تازهمنتشرشدهٔ دولت او نیز همخوان است. این رویکرد، از یکسو تلاشی برای بازطراحی ژئوپلیتیک آمریکای لاتین بر اساس تصویر و تصور «ماگا» (آمریکا را دوباره عظیم کنیم) است و از سوی دیگر، ادامهٔ همان راهبرد سنتی ایالات متحده برای مهار و موازنهسازی در برابر نفوذ فزایندهٔ چین و روسیه در منطقه بهشمار میآید.
هرچند بسیاری امیدوارند کارزار فشار ترامپ نهایتاً به ظهور حاکمانی دموکراتیک در این کشور منتهی شود، اما هیچ سناریویی قطعی و تضمینشده نیست. با این حال، توقیف نفتکش، سطح فشار بر مادورو را یک پله دیگر بالا برد و ترامپ را در مسیری قرار داد که هرچه بیشتر به سمت نوعی رویارویی ظاهراً اجتنابناپذیر حرکت میکند؛ رویاروییای که او بخش قابلتوجهی از سرمایه و اعتبار شخصی خود را بر آن سوار کرده است.
