تجارت مرگ در ۱۲۸ کشور/ جزئیات تکاندهنده از صنعت جهانی شکار انسان برای جنگ اوکراین
انتشار تصاویری از توزیع تراکتهای تبلیغاتی در قلب تهران برای جذب نیروی نظامی در ارتش روسیه، بسیار خبرساز شد. سفارت مسکو در تهران این مسئله را رسما تکذیب کرد اما این ادعای جنجالی فقط نوک کوه یخی است از یک پروژه عظیم جهانی. اسناد و آمارهای متعدد از زمان حمله روسیه به اوکراین نشان میدهد کرملین برای جبران تلفات یکمیلیونی نظامیان روسیه، شبکهای عنکبوتی از «شکارچیان انسان» را در ۱۲۸ کشور جهان فعال کرده است
انتشار تصاویری از توزیع تراکتهای تبلیغاتی در قلب تهران برای جذب نیروی نظامی در ارتش روسیه، بسیار خبرساز شد. سفارت مسکو در تهران این مسئله را رسما تکذیب کرد اما این ادعای جنجالی فقط نوک کوه یخی است از یک پروژه عظیم جهانی. اسناد و آمارهای متعدد از زمان حمله روسیه به اوکراین نشان میدهد کرملین برای جبران تلفات یکمیلیونی نظامیان روسیه، شبکهای عنکبوتی از «شکارچیان انسان» را در ۱۲۸ کشور جهان فعال کرده است؛ از نپال و هند تا کنیا و اردن، جایی که فقر و رؤیای درآمدهای دلاری، هزاران مرد را به مسلخ «چرخ گوشت» اوکراین کشانده و ردپای آن به ایالات متحده نیز رسیده است. آیا جان انسان در بازار مکاره جنگ اوکراین نرخ مقطوع دارد؟ آمارهای جهانی فاش میکند ۱۸ هزار نفر خارجی با وعده دروغین «خدمت در پشت جبهه» به خط مقدم فرستاده شدهاند. این تجارت سیاه حالا مرزهای قارهای را درنوردیده؛ جایی که امضای قرارداد برای یک جوان بیکار در هاوانا یا یک کارگر در دهلی، حکم امضای سند مرگ در «چرخ گوشت» دونباس را دارد.
به گزارش شرق، در روزهای اخیر، فضای رسانهای و افکار عمومی در ایران تحت تأثیر شایعات و ادعاهایی قرار گرفت که از یک اتفاق نادر و عجیب در مرکز پایتخت خبر میداد. ماجرا از گزارش رسانه داخلی «رویداد ۲۴» آغاز شد که مدعی بود تراکتهایی تبلیغاتی در حوالی چهارراه کالج و در نزدیکی سفارت روسیه توزیع شده است. طبق این گزارش، محتوای این برگهها مردان ایرانی ۱۸ تا ۴۵ساله را هدف گرفته و پیشنهاداتی را مطرح میکرد که در شرایط اقتصادی فعلی، نادیدهگرفتن آنها دشوار به نظر میرسید: پاداش اولیه بین ۱۵ هزار تا ۱۸ هزار دلار و حقوق ماهانه ثابت بین دو هزار و 500 تا دو هزار و 800 دلار. اما وعدهها فقط به پول نقد ختم نمیشد؛ نویسندگان این تراکتها با شناخت دقیق از نیازهای مخاطبان، وعده مسکن رایگان، مراقبتهای پزشکی کامل و تجهیزات نظامی را نیز در بسته پیشنهادی خود گنجانده بودند. این برگهها مخاطبان را به یک کانال تلگرامی هدایت میکردند که خود را «ابتکار تحت حمایت دولت» روسیه معرفی میکرد و بهصورت حرفهای پستهایی را به زبانهای فارسی، روسی، عربی و انگلیسی منتشر میکرد. واکنش دیپلماتیک به این ماجرا سریع و قاطع بود. سفارت روسیه در تهران روز سهشنبه با صدور بیانیهای رسمی، هرگونه ارتباط با این تراکتها را رد کرد. در این بیانیه آمده بود «افراد بیوجدان» در حال پخش نامههای جعلی در فضای آنلاین هستند و پیشنهاد قراردادهایی برای خدمت در «منطقه عملیات ویژه نظامی» به مردان ایرانی میدهند. سفارت روسیه با لحنی تند اعلام کرد: «سفارت رسما اعلام میکند این نامه و هر سند مشابهی، جعلیاتی با ماهیت مجرمانه هستند» و تأکید کرد نه سفارت و نه هیچ نهاد رسمی روسی ارتباطی با آنها ندارند. با وجود این تکذیب رسمی، برخی هشدار دادند این ماجرا، فارغ از منشأ واقعی آن، نشاندهنده آسیبپذیری اقشار اقتصادی تحت فشار در برابر کلاهبرداریهای آنلاین یا دامهای استخدام مزدور است. اما اگر زاویه دید خود را از تهران وسیعتر کنیم، درمییابیم روسیه واقعا در حال اجرای بزرگترین پروژه جذب نیروی خارجی در تاریخ جنگهای مدرن است.
تجاریسازی جنگ در داخل روسیه
برای درک آنچه در سطح جهانی رخ میدهد، ابتدا باید به داخل روسیه نگاه کنیم. در آنجا جنگ دیگر یک وظیفه میهنی نیست، بلکه یک «شغل» است که مانند هر فرصت شغلی دیگری تبلیغ میشود. برای مردان روسی، پیشنهادات قرارداد در پیامرسان تلگرام، چتهای گروهی و هشدارهای خبری ظاهر میشود و پاداش امضای قرارداد تا ۵۰ هزار دلار را وعده میدهد. این رقم در کشوری که متوسط حقوق ماهانه در بسیاری از مناطق آن زیر هزار دلار است، پولی است که میتواند سرنوشت یک خانواده را تغییر دهد. کرملین که تحت فشار شدید برای تأمین نیروی انسانی است، به بیش از ۸۰ دولت منطقهای خود دستور داده سهمیههای جذب نیرو را پر کنند. این دستور باعث شده استانداریها و فرمانداریها عملا به مراکز استخدام تبدیل و برای جذب سربازان قراردادی با یکدیگر وارد رقابت شوند. این روند که ابتدا یک راهکار موقت جنگی بود، اکنون به یک صنعت شبهتجاری و حرفهای «شکار سر» (Headhunting) تبدیل شده که با بودجههای کلان فدرال و محلی تغذیه میشود. در این سیستم جدید، هر شهروند روسی میتواند به یک دلال جنگ تبدیل شود. آژانسهای منابع انسانی و استخدامکنندگان آزاد (فریلنسرها) استخدام میشوند تا در فضای آنلاین تبلیغ کنند و افراد را از مراحل اداری عبور دهند. بسیاری از این دلالان برای تحویلدادن «بدنها» به جبهه، کمیسیون دریافت میکنند. نیاز به پرکردن لیستها آنقدر حیاتی است که معیارهای سنتی سلامت و سوءپیشینه کنار گذاشته شدهاند. اکنون سابقه کیفری، بیماریهای مزمن و حتی ابتلا به اچآیوی (HIV) یا هپاتیت سی دیگر مانعی برای اعزام به خط مقدم نیستند. آگهیها صراحتا اعلام میکنند که «ما افراد دارای سابقه کیفری، اعتیاد و اچآیوی را میپذیریم».
بحران تلفات و نیاز به خون تازه
چرا روسیه حاضر است چنین هزینههای گزافی بپردازد؟ پاسخ در میادین مینگذاریشده و سنگرهای اوکراین نهفته است. مرکز مطالعات استراتژیک و بینالمللی در واشنگتن تابستان امسال برآورد کرد روسیه از آغاز تهاجم در سال ۲۰۲۲ تاکنون، حدود یک میلیون کشته یا مجروح داشته است. این آمار هولناک با ارزیابیهای مقامات بریتانیایی و اوکراینی نیز همخوانی دارد. با وجود این تلفات سنگین، ولادیمیر پوتین مصمم است جنگ فرسایشی را ادامه دهد. دیوید پترائوس، رئیس سابق سیا، معتقد است تا زمانی که پوتین بتواند بودجه این پاداشهای کلان و «حقالزحمه مرگ» را تأمین کند، روسیه میتواند به این کمپین پرهزینه ادامه دهد.
ماشین جذب نیروی روسیه اکنون ماهانه حدود ۳۰ هزار داوطلب جدید تولید میکند که دقیقا برای جبران نرخ بالای تلفات و جایگزینی کشتهشدگان و مجروحان کافی است. پوتین هفته گذشته در جمع خبرنگاران روسی با اعتمادبهنفس اعلام کرد جنگ فقط در صورتی پایان مییابد که اوکراین از سرزمینهای مورد ادعای روسیه عقبنشینی کند، وگرنه مسکو شرایط خود را «با نیروی مسلح» تحمیل خواهد کرد. علاوه بر داوطلبان، روسیه سیستم نظام وظیفه خود را نیز تغییر داده است. قانون جدیدی که چند هفته پیش امضا شد، سربازگیری از مردان ۱۸ تا ۳۰ساله را از چرخههای دوسالانه به یک فرایند تمامسال تغییر داد. این تغییر عملا یک زیرساخت استخدام دائمی ایجاد کرده تا وزارت دفاع بتواند افراد بیشتری را به نیروهای مسلح تزریق کند.
تور جهانی؛ از هاوانا تا قلب آسیا
زمانی که منابع داخلی کافی نبود، مسکو نگاهش را به آن سوی مرزها دوخت. دادههای جمعآوریشده توسط شرکت فناوری «اوپنمایندز» نشان میدهد تا اواسط سال ۲۰۲۵، یکسوم تمام آگهیهای قرارداد منتشرشده توسط صفحات دولتی روسیه در شبکههای اجتماعی، به طور خاص شهروندان خارجی را هدف قرار داده بود. تعداد این پستها از کمتر از ۱۰۰ مورد در اوایل سال ۲۰۲۴ به بیش از چهار هزار و 500 مورد در ماه افزایش یافته است. طبق آمارهای رسمی ارائهشده توسط سرتیپ دمیترو اوسوف، از مقامات نظامی اوکراین، مسکو از آغاز جنگ حداقل ۱۸ هزار جنگجوی خارجی را از ۱۲۸ کشور مختلف جهان جذب کرده است. سرنوشت این افراد اغلب شوم بوده است؛ تاکنون مرگ قطعی سه هزار و ۳۸۸ جنگجوی خارجی در اوکراین تأیید شده است.
قاره آمریکا: نفوذ به حیاطخلوت ایالات متحده یکی از تکاندهندهترین جنبههای این گزارش است؛ نفوذ شبکه استخدام روسیه به آمریکای لاتین و نیمکره غربی. در حالی که ایالات متحده نگران نفوذ سیاسی رقبا در منطقه است، روسیه عملا در حال جذب پیادهنظام از کشورهایی مانند کوبا و کلمبیاست.
کوبا: گزارشهای معتبر بینالمللی حاکی از آن است که بحران اقتصادی فلجکننده در کوبا، این کشور را به بازاری داغ برای دلالان روس تبدیل کرده است. شبکه قاچاق انسان با وعده حقوقهای چند هزار دلاری و شهروندی روسیه، صدها مرد کوبایی را فریب داده و به جبهههای اوکراین فرستاده است. دولت کوبا اخیرا مجبور شد شبکهای از قاچاقچیان را که در حال جذب نیرو برای روسیه بودند، دستگیر کند. این افراد اغلب بدون تجربه نظامی و فقط برای فرار از فقر، به عنوان کارگران ساختمانی استخدام شده بودند، اما سر از سنگرها درآوردهاند. کلمبیا: کهنهسربازان کلمبیایی که تجربهای طولانی در جنگهای چریکی و مبارزه با کارتلها دارند، گروه دیگری از اهداف هستند. مهارت نظامی بالای آنها در بازار جنگ خریدار دارد و گزارشهایی از حضور مزدوران کلمبیایی در سمت روسیه وجود دارد که به طمع حقوقهای دلاری جذب شدهاند.
ایالات متحده و غرب: دستگاه تبلیغاتی روسیه تلاش میکند با هدف قراردادن افراد ناراضی یا ماجراجو در غرب، نوعی «لژیون سایه» ایجاد کند. اگرچه تعداد شهروندان آمریکایی در ارتش روسیه اندک است، اما تبلیغات هدفمند برای جذب افرادی با گرایشهای افراطی ادامه دارد. با این حال، کشورهایی مانند استرالیا تأیید کردهاند شهروندانشان در این جنگ برای روسیه حضور ندارند و دولت کانبرا اکیدا به شهروندانش هشدار داده در صورت پیوستن به ارتش روسیه، کاملا تابع قوانین روسیه خواهند بود.
اروپا: برادران صرب و شکاف در بالکان صربستان به عنوان یکی از اهداف کلیدی در اروپا مطرح است. آگهیهای استخدام روسیه بهطور خاص شماره تلفنهایی را برای تماس شهروندان صربستان ارائه کردهاند. پیوندهای عاطفی، مذهبی و تاریخی میان صربها و روسها، زمینه را برای جذب نیرو فراهم کرده است. گزارشهای میدانی نشان میدهد «گردانهای داوطلب» متشکل از صربها در دونباس حضور دارند. در آگهیهای منتشرشده در شبکههای اجتماعی روسیه، مستقیم از شهروندان صربستان دعوت شده تا تماس بگیرند. این موضوع باعث تنش دیپلماتیک میان بلگراد و مسکو شده است، چراکه قوانین صربستان شرکت در جنگهای خارجی را ممنوع میکند. با این حال، وعده پول و ایدئولوژی «اسلاوگرایی»، همچنان جوانان بیکار بالکان را به سمت سنگرهای روسیه میکشاند.
کره شمالی: پیونگیانگ بزرگترین متحد نظامی دولتی روسیه است. طبق گزارش شورای روابط خارجی، پیونگیانگ در سال ۲۰۲۴ بین ۱۴ هزار تا ۱۵ هزار سرباز را به صورت سازمانیافته برای جنگ به روسیه فرستاده است. این نیروها برخلاف استخدام انفرادی، مستقیم توسط دولت کیم جونگ اون اعزام شدهاند. اردن: براساس گزارش الجزیره، وزارت خارجه اردن روز پنجشنبه گذشته پس از کشتهشدن دو شهروند اردنی، هشداری صریح به مسکو و نهادهای واسطه صادر کرد. امان این اقدامات را نقض قوانین داخلی و بینالمللی خواند و خواستار فسخ فوری قراردادهای شهروندانش شد. هند: دولت هند تأیید کرده ۴۴ شهروند این کشور در خط مقدم روسیه حضور دارند. دهلینو بارها موضوع را با مقامات روسی مطرح کرده و خواستار آزادی فوری آنها شده است. سایر کشورها: آگهیهای استخدام روسیه شهروندان چین، عراق، مصر، یمن، بنگلادش و سایر کشورهای خاورمیانه را نیز هدف قرار دادهاند. نپال و سریلانکا نیز رسما از روسیه خواستهاند روند جذب شهروندانشان را متوقف کند، اما تحلیلگران معتقدند روسیه احتمالا اهمیتی به این درخواستها نمیدهد.
آفریقا: استثمار مدرن روسیه تمرکز ویژهای بر قاره آفریقا دارد. آندری سیبیها، وزیر خارجه اوکراین، اعلام کرد مجموع نیروهای آفریقایی شناساییشده هزارو ۴۳۶ نفر از ۳۶ کشور مختلف بوده است. کنیا: دولت کنیا تأیید کرده بیش از ۲۰۰ نفر از شهروندانش در حال جنگ برای روسیه هستند. آفریقای جنوبی: پرتوریا اعلام کرده ۱۷ تبعه این کشور پس از فریبخوردن و پیوستن به نیروهای روسی، اکنون در اوکراین گرفتار شدهاند. وزیر خارجه اوکراین هشدار داده امضای قرارداد با ارتش روسیه برای این افراد «معادل امضای حکم اعدام» است.
آناتومی یک فریب: روانشناسی جنگ و تلههای حقوقی
نکته کلیدی در تمام این تبلیغات، استفاده از تکنیکهای «پروپاگاندای حوزه شناختی» است. به نوشته پولیتیکو، دکتر ساشا باخمن توضیح میدهد روسیه با طراحی دقیق پیامها، بر نگرش عمومی تأثیر میگذارد. آگهیها در پلتفرمهایی مانند VKontakte با شعارهایی مثل «در تیم باش، پیشروی موفق نیروهای ما» و وعده خدمت در «واحدهای غیرتهاجمی» منتشر میشوند. مشوقهای مالی شامل پرداخت ماهانه ۲۱۰ هزار روبل (چهار هزار و 200 دلار) و پاداش امضای قرارداد تا ۳.۴ میلیون روبل است. یکی از جذابترین وعدهها، بخشش وامها و بدهیها تا سقف ۱۰ میلیون روبل است. دکتر نورژانوف میگوید برای مردم آسیای مرکزی، این پول معادل ۱۰ برابر درآمد فعلی آنهاست و دریافت شهروندی روسیه «بزرگترین هویج» محسوب میشود. اما دام حقوقی این ماجرا هولناک است. همانطور که سخنگوی وزارت خارجه استرالیا اشاره کرده، بهمحض پیوستن به ارتش روسیه، فرد «کاملا تابع قوانین روسیه» میشود. این یعنی افراد پس از امضای قرارداد، دیگر شهروند آزاد نیستند و تحت قوانین سختگیرانه نظامی روسیه قرار میگیرند. آنها نمیتوانند استعفا دهند یا بازگردند و هرگونه سرپیچی میتواند عواقب سنگینی داشته باشد. این قراردادها در واقع سندی برای سلب اختیار کامل فرد بر سرنوشت خود است.
سرنوشت شوم
واقعیت میدان اما با وعدههای تلگرامی تفاوت دارد. دکتر باخمن تأکید میکند: «وعده خدمت ایمن حقیقت ندارد. آنها مردم را برای نقشهای غیررزمی ثبتنام میکنند اما در نهایت آنها بخشی از چرخ گوشت مسکو میشوند». وزیر خارجه اوکراین وضعیت این نیروها را «غمانگیز» توصیف میکند: «اکثر آنها بلافاصله بهاصطلاح به «حملات گوشتی» (Meat Assaults) فرستاده میشوند، جایی که بهسرعت کشته میشوند». در این تاکتیک بیرحمانه، فرماندهان روسی امواج انسانی پیادهنظام را به جلو میفرستند تا مواضع دشمن را شناسایی کنند. سیبیها میافزاید: «فرماندهی روسیه میداند که هیچ پاسخگویی برای خارجیِ کشتهشده وجود نخواهد داشت، بنابراین با آنها به عنوان مواد انسانی درجه دوم و مصرفی رفتار میشود». این گزارش نشان میدهد چگونه جنگ اوکراین به یک صنعت جهانی «مرگفروشی» تبدیل شده است؛ جایی که از خیابانهای تهران تا محلات فقیرنشین نایروبی و هاوانا، انسانها با وعده زندگی بهتر، بلیت یکطرفه به جهنم دونباس را دریافت میکنند و با آرزوی دلار و شهروندی، در گودالهای گلآلود شرق اروپا دفن میشوند.
